RUST BIJ PERSONEN MET AUTISME – Een thuisbegeleider aan het woord

Vele mensen met autisme worden meermaals per dag overvallen door stress. Ze weten niet altijd waar deze stress vandaan komt en vooral wat ze kunnen doen om meer rust te ervaren in hun leven. 

In dit artikel gaan we verder in op ‘hoe kunnen personen met autisme rust vinden?’. Natuurlijk hebben we hier geen pasklaar antwoord op. Binnen de thuisbegeleiding ervaren we dat we steeds individueel moeten bekijken welke aanpak of welk hulpmiddel werkt om rust te creëren of om tot rust te komen.  

Eerst en vooral is het belangrijk dat je stress goed leert herkennen. Wanneer men stress heeft, treden er een aantal reacties op, dit zijn stresssignalen. Deze signalen kunnen we opsplitsen in vier categorieën.  

1. Lichamelijke signalen: zweethanden, hoofdpijn, slaapproblemen, pijn in buik, nekpijn, vermoeidheid, … 

1. Psychische signalen: snel geïrriteerd zijn, controle verliezen, angstig zijn, somber, onzeker, … 

1. Gedachtes: pessimistisch zijn, piekeren, geen concentratie hebben, … 

1. Gedrag: mopperen, rusteloosheid, gejaagdheid, vuisten ballen, overbeweeglijkheid, schelden, geluiden maken, … 

Om te weten hoe je bij bepaalde gevoelens/stresssignalen kunt handelen, is het belangrijk om inzicht te krijgen in de situaties waarin ze optreden. Hierbij kan bijvoorbeeld een stressthermometer je helpen. De stress- of spanningsopbouw wordt weergegeven met een thermometer die uit verschillende kleuren bestaat.   

Hierbij betekent de kleur groen dat je ontspannen bent en de kleur rood dat de situatie escaleert en dat je niet meer weet wat je moet doen. Op termijn kun je deze stressthermometer aanvullen met hulpmiddelen die werken voor jou. Bij elke kleur wordt er dan vermeld hoe men zich voelt, welke lichamelijke signalen er zijn, hoe anderen moeten reageren en wat de persoon met autisme zelf kan doen. Zie voorbeeld. 

FASE	Hoe merk ik dit bij mezelf?	Wat kan ik doen?	Hoe merken anderen dat bij mij?	Wat kunnen anderen doen?
	Ik ontplof!  Ik kan niet meer nadenken	Naar de wc gaan (afzonderen)	Rode oren;  Vlekken in de hals;  Geen contactname	Geen contactname
	Ik ben heel erg opgejaagd.  Schelden;  Vies taalgebruik	Muziek maken;  Muziek luisteren	Boos reageren;  Kan niet meer vertellen	Niet aanraken;  Me gerust laten
	Ik ben een beetje opgejaagd.  Rusteloos, beweeglijk;  Overprikkeling;  Positieve vibes	Muziek maken;  Muziek luisteren;  Naar de wc gaan;  Met vrienden ontspannen	Geïrriteerd reageren.  Krijgt het verhaal nog uitgelegd.  Lood in mijn schoenen  Geen motivatie	Structuur aanbrengen;  Motiveren
	Ik ben rustig.  Rustig kunnen zitten	Initiatief nemen voor iets positiefs	Lachen om de flauwste mopjes;  Zelf uit eigen beweging knuffels geven

Zodra je inzicht hebt in je eigen stresssignalen, is het belangrijk om op zoek te gaan naar strategieën die opnieuw rust kunnen brengen. Maar hoe brengen we nu mensen met autisme tot rust? Hoe kunnen we hen helpen om de rust weer te vinden en weer verder te kunnen in hun dagelijks leven?   

Er bestaan verschillende handige en eenvoudige hulpmiddelen die rust kunnen brengen.  

Aangezien de oorzaak het uit balans zijn is van draagkracht/draaglast, is het vaak goed om zowel rond draagkracht als draaglast te werken. Dit noemen we zelfzorg: ervoor zorgen dat de balans opnieuw meer in evenwicht komt.  

Zoals hierboven vermeld is het een heel persoonlijk verhaal wat betreft het zoeken van rustgeven. Daarom geven we een opsomming van mogelijkheden waarmee je in je zoektocht naar meer rust mee aan de slag kunt gaan.  

Hoe kunnen we onze draagkracht verbeteren?  

1. Voldoende kwalitatieve slaap 

• Goede slaaphygiëne 
• Eventueel medicatie als hulp (melatonine)  

1. Doe dingen die je graag doet 

1. Rustgevende oefeningen  

1. Ademhalingsoefeningen  

1. Ontspannende lichaamsoefeningen (bijvoorbeeld yoga) 

1. … 

Hoe kunnen we onze draaglast verminderen? 

1. Structuur en voorspelbaarheid 

• Agenda inplannen (bijvoorbeeld niet te veel afspraken op één dag) op basis van wat je aankan 
• Rust inbouwen 

1. Beweeg: Ga bijvoorbeeld sporten, in de tuin werken of wandelen in de natuur. Het is bewezen dat beweging het stresshormoon vermindert.  

1. Zoek afleiding: 

• Schrijf: Door jouw gedachten, emoties of to-dolijst op te schrijven in een notitieboek kun je jouw hoofd leegmaken en het makkelijker loslaten.  
• Mediteer: Mediteren, yoga en mindfulness zijn allemaal bewezen manieren om stress te verminderen. Dit hoeft helemaal niet ‘zweverig’ te zijn. Het zijn manieren die je overal en op elk moment kunt toepassen. In twee minuten kun je jouw hoofd al tot rust brengen. Oefen ook je (buik)ademhaling: adem vier tellen in door je neus, houd dit even vast en adem vier tot acht tellen uit via je mond. 
• Luister: Ga zitten, liggen of wandelen en luister naar muziek die je ontspant. Of wandel langs de zee of in het bos en luister naar de geluiden van de natuur.  
• Warmte: een warm bad, een sauna, buiten in de zon zitten, …  
• Zoek eens uit wat je energie geeft. Als je dit gevonden hebt, probeer je deze activiteit te doen wanneer je stress voelt.  

1. Zoek contact: 

• Bel of stuur berichtjes met iemand 
• Knuffel met je kinderen, je geliefde of je huisdier. Knuffelen helpt te ontspannen. Wist je dat na twintig seconden knuffelen er hormonen vrijkomen waar je een gelukkig gevoel van krijgt? 

1. Wees creatief: Zoek een hobby waarin je jouw creativiteit en emotie kwijt kunt. Bijvoorbeeld schilderen, fotografie of een instrument bespelen. 

1. Slaap: Door een goede nachtrust verminder je het stresshormoon. Zorg voor regelmaat en minimaal zeven tot acht uur slaap per dag. Lees ook alles over een goede nachtrust. 

1. Prikkels verminderen of net opzoeken. Kijk welke prikkels energievreters zijn en probeer ze te verminderen (hoofdtelefoon, zonnebril, …). Zoek uit welke prikkels net energie geven en doe hier net meer van (fidget toy, bepaalde muziek luisteren, …). 

Weet dat we een aantal mogelijkheden geven en deze opsomming dus niet volledig is. Onthoud ook dat wat voor de één een rustgever is, niet meteen rustgevend is voor de ander. Het is een heel persoonlijke zoektocht. We willen wel het belang van een goed georganiseerde en vooral haalbare planning benadrukken. Voor iedere persoon met autisme is het belangrijk dat de wereld voorspelbaar is en verduidelijkt wordt. Hoe meer duidelijkheid er is, hoe minders stress en spanning zich zal voordoen.